Op uitnodiging van Marco Westerhof (Wildworld, Wildlife Magazine) hebben we op 30 juli 2008 de pilot bijgewoond van een nieuwe workshop “Train een tijger”. De komende tijd zullen er meer workshops plaats vinden om geïnteresseerden de kans te geven kennis te maken met het trainen van (roof)dieren en om tevens opbrengsten te genereren voor Stichting Pantera. Wij vonden het erg leuk en interessant om bij wijze van proef aan de eerste workshop deel te kunnen nemen, waarbij hier het verslag en meer informatie voor mensen die ook deel zouden willen nemen.
De workshop wordt gegeven bij Stichting Pantera in het Friese plaatsje Nijeberkoop. Na ontvangst met thee of koffie en een kort voorstelrondje, begint de oprichter van deze roofdierenopvang, Arno van der Valk, met een lezing over het ontstaan en het toekomstbeeld van Pantera, over de grote katten en zijn eigen visie op bepaalde zaken.
Na dit uitgebreide verhaal nam Marco Westerhof het over om een begin te maken aan het onderwerp “diertraining”. Wildworld gaat in de toekomst een leidende rol spelen in het beleid van Stichting Pantera en deze workshops zijn een eerste serieuze poging om de financiële situatie van de roofdierenopvang te verbeteren.
Het programma “Train een tijger” is toegankelijk voor personen vanaf 16 jaar. Het aantal plaatsen is echter beperkt. De deelnamekosten voor het vier uur durende programma incl. lunch bedragen 90 euro p.p. Daarmee steun je het roofdierenopvangcentrum. Pantera is niet geopend voor publiek; het is dan ook niet mogelijk om personen mee te nemen die niet aan het programma deelnemen.
Tijdens de training sta je oog in oog met een tijger, leeuw of jaguar. Het heeft niets met “kunstjes leren” te maken, maar de training is gericht op “positive reinforcement”. De functie en technische uitvoering van deze diertraining heeft als doel fysieke en mentale stimulatie, gezondheidscontroles en onderzoeksdoeleinden. Eigenlijk zouden alle wilde dieren in gevangenschap op deze manier getraind moeten worden. Dit maakt de situatie voor zowel de dieren als voor de verzorgers aangenamer en minder stressvol.
Volledig veilig – uiteraard vanaf de buitenkant van de verblijven- maak je contact, voer je de dieren en kun je de beginselen van diertraining leren die je zelf ook mag toepassen. Respect voor de dieren staat uiteraard altijd voorop. Soms zijn de grote katten zelfs in voor een spelletje. Maar er zijn natuurlijk ook momenten dat de dieren niet vooruit te branden zijn of zelfs humeurig zijn.
De trainingsmethode die gebruikt wordt is de clickermethode, ook wel “click & treat” genoemd. Deze methode is erg bekend bij het trainen van honden maar is ook toepasbaar op andere dieren, zoals dus op de grote katten. I.p.v. een “clicker” is het natuurlijk ook mogelijk om een ander voorwerp, zoals bijv. een fluitje (dolfijnentraining) te gebruiken.
Het uitgangspunt is dat een dier het gedrag graag zal herhalen als dat hem iets oplevert. Het beloningssysteem. Er wordt niet meer gewerkt met pijnprikkels of andere onaangename ervaringen. De clickertrainer lokt het gewenste gedrag uit, waarna het dier beloond wordt voor het gewenste gedrag. Er wordt gebruik gemaakt van een “clicker”. Dit is een klein plastic doosje met een metalen veertje erin dat een heel specifiek en kort geluid maakt.
Bij de grote katten werd ook nog gebruik gemaakt van een ander voorwerp (“stok”) om de aandacht van het dier te krijgen. Als de tijger of jaguar de stok aanraakte en de trainer dus de gewenste aandacht kreeg, werd er kort geklikt en gelijk daarna kreeg het dier een stukje vlees als beloning. Zo kon je het dier mee laten lopen of rechtop laten staan of met een bepaalde kant naar je toe laten staan. Een vrijwilligster van Pantera liet zien dat de tijger het zelfs toeliet dat we hem aan die kant aanraakten. Vaste verzorgers hebben “de stok” niet nodig maar doen het met hun blote hand. Belangrijk is echter dat de training ook door anderen overgenomen kan worden als de vaste verzorgers niet aanwezig kunnen zijn.
Het was vandaag extreem heet dus het viel voor sommige tijgers, zoals de bejaarde Mira, niet mee om de aandacht erbij te houden. De zwarte jaguardame was daarentegen niet te stoppen. Natuurlijk proberen de grote katten, net als honden, uit of het ook op hun manier kan. Dit gedrag moet je dus negeren en zeker niet belonen.
Krijg je niet de gewenste aandacht of het gewenste gedrag dan moet je niet doorgaan. Je moet het dier niet “smeken”. Op zo’n moment moet je even stoppen en het gedrag negeren.
Op het moment dat we met één tijger of jaguar bezig waren zaten de tijgers en leeuwen in de andere verblijven geïnteresseerd mee te kijken en sommige vroegen zelf voortdurend om aandacht. Eén leeuwenman vond het leuk om elke keer met grof geweld tegen het gaas aan te springen als we langs liepen. Zou je hiervan schrikken en weglopen, dan beloon je het dier voor zijn actie. Wij bleven rustig staan en negeerden het gedrag, met als resultaat dat de lol voor de leeuw er gauw af was. Duidelijk was wel dat het positief is als je deze katachtigen veel aandacht geeft. Ze vragen er zelfs om. De situatie is nou eenmaal anders dan in het wild en op deze manier met de dieren bezig zijn geeft ze positieve afleiding.
Grote katten als leeuwen en tijgers worden vaak als lui gezien omdat ze de meeste tijd liggen te luieren (slapen is een verkeerde benaming want echt slapen doen ze niet vaak). Zoals Arno van der Valk al aangaf zijn deze dieren niet lui maar voorzichtig. In het wild besparen ze de energie voor het jagen en tevens moeten ze voorzichtig zijn om geen verwondingen op te lopen. Een gewond dier is ten dode opgeschreven want die kan niet jagen.
Hoofdzaak van de clickertraining is dat het dier zo graag zijn beloning wil hebben dat hij bereid is er iets voor te doen. Een beloning hoeft niet altijd iets lekkers te zijn, maar het kan ook iets anders zijn waarvoor het dier graag wil werken, zoals aandacht, een spelletje of een knuffel van de baas of vaste verzorger.
De clicker wordt alleen gebruikt voor het aanleren van een nieuwe oefening, maar zodra het dier het gewenste nieuwe gedrag beheerst wordt het clicken weer afgebouwd. Als de beloning niet meer elke keer gegeven wordt zal het dier meer zijn best gaan doen om een beloning te verdienen en pas als het gedrag helemaal naar de zin van de trainer is kan die een commando aan het gedrag koppelen.
Heel belangrijk om te onthouden is dat clickertraining uitsluitend gebruik maakt van “operante conditionering” ofwel “vrijwillig leren”. De beste manier toch wel om het gewenste gedrag van een dier gedaan te krijgen en op een manier dat het dier zelf er ook plezier aan beleefd.
Nadat iedereen de beginselen van het trainen zelf een paar keer geoefend had, werd de opgedane kennis nog een laatste keer besproken en als afsluiting en bewijs van deelname aan dit programma kregen we nog een certificaat overhandigd.
Na een gezellige maar vooral leerzame workshop en tijgertraining gingen we weer huiswaarts. Geïnteresseerden die na het lezen van dit verslag ook zin hebben gekregen om de workshop “train een tijger” bij te wonen kunnen contact opnemen met reserveringen@wildworld.nl.
Tekst en foto’s Copyright: B. de Jonge
Foto’s van mij tijdens de training: A. Buijen-van Weelden
Overige foto’s van de training
